“Hoàng Lê nhất thống chí” là cuốn tiểu thuyết lịch sử trong bộ “Ngô gia văn phái” một tùng thư rất có giá trị của các tác gia thuộc dòng họ Ngô Thời ở làng Tả Thanh – Oai, huyện Thanh – Oai, tỉnh Hà Đông.
Tác phẩm có nội dung miêu tả cuộc tranh ngôi đoạt quyền giữa các tập đoàn phong kiến Đàng ngoài thời Lê mật, nhưng bên cạnh đó cũng phản ảnh khá đầy đủ về phong trào nông dân Tây Sơn. Tiểu thuyết được viết theo lối chương hồi, có 17 chương hồi, chia ra bảy hồi chính biên và mười hồi tục biên.
Chính biên bắt đầu từ khi Trịnh Sâm lên ngôi chúa cho đến lúc họ Trịnh bị diệt vong, quyền bính ở Bắc Hà thu về tay Lê Chiêu Thống.
Tục biên kể tiếp từ khi Chiêu Thống chạy sang Trung Quốc cầu cứu nhà Thanh cho đến khi triều Tây Sơn suy tàn và chính quyền rơi vào tay nhà Nguyễn.
Hiện nay tại Bảo tàng Văn học Việt Nam có lưu giữ cuốn “Hoàng Lê nhất thống chí” của Ngô Gia Văn Phái do Nhà xuất bản Văn học in năm 1970 của Nguyễn Đức Vân và Kiều Thu Hoạch dịch tái bản lần thứ hai. Nguyễn Đức Vân và Kiều Thu Hoạch đã dịch lại tác phẩm trong những năm 1960 trên tinh thần trung thành với nguyên tác.
BTVHVN