Phần 1:
1. Về nhà mới
Bà đi chợ về. Vào đến sân nhà, bà bỏ cái thúng xuống gọi to: “Bống ơi… ơi Bống đâu rồi?”
Bống đang chơi với các bạn bên hàng xóm. Nghe tiếng bà gọi, nó ù té chạy về nhà.
– Bà ơi, bà mua quà gì cho cháu đấy?
– Mày hư lắm, chẳng trông nhà cho bà, để gà nó vào bới tung cả bếp. Bà giận, bà chẳng cho quà đâu.
Bống buồn quá. Bà mắng đúng rồi. Bà dặn Bống trông nhà cẩn thận, nhưng bà vừa đi khỏi một tí, các bạn đến gọi: “Bống ơi, sang chơi rồng rắn”. Thế là cái chân Bống nó cứ cuống lên chạy đi, không giữ được nữa. Bây giờ phải nhịn quà rồi!
Bống nhìn cái thúng đậy vỉ buồm. Chắc là trong ấy có cái bánh đa đường. Hay là một gói kẹo bột.
Không phải, chắc là một con “phòng phòng”, con gà bằng bột bỏng xanh đỏ, thổi kêu te te, chơi xong lại ăn được nhé! Thèm quá, thế có khổ không!
Bỗng cái vỉ buồm nó động đậy, lục đục. Ngheo… Bống mở tròn mắt. Ngheo… “A! Con mèo, con mèo! Bà ơi! Bà cho cháu nhá!”.
Trong thúng, hai con mắt xanh sợ hãi, nhìn lên hấp háy. Hai cái tai có đốm đen mượt như nhung động đậy. Chú mèo trắng nằm cuộn tròn kêu “ngheo, ngheo”.
– Nào. Miu ra với chị nào!
Bống bế chú mèo trên tay nựng nịu. Bà cười bảo:
– Con đem nó vào bếp, buộc nó vào cái kiềng gãy vài hôm cho nó quen đi. Con khéo chăm cho nó chóng lớn để bắt chuột. Nhà dạo này lắm chuột quá!
Chú Mèo Con chẳng chịu ăn gì cả. Thấy sợi dây buộc vướng chân, Mèo Con chạy lồng ra lại bị giật lại. “Ngheo ngheo, sao tôi lại không chạy được nữa thế này?” Chú Mèo nằm giơ cái chân bị buộc lên cố giãy, nhưng chẳng ăn thua gì. Một lúc lâu Mèo Con mệt, nằm rúc vào đống tro ấm.
Bống đem đĩa cơm vào dỗ: “Miu ơi, ăn đi”.
Mèo Con vẫn không chịu ăn.
– Ngheo ngheo, mẹ tôi đi đâu rồi? Ai bắt tôi về đây, buộc tôi lại thế này? Ngheo ngheo, tôi chẳng được bú tí mẹ nữa rồi.
Gần tối mẹ Bống về, vào bếp hỏi:
– Con Mèo Con ở đâu thế Bống?
– Bà mua cho con đấy! Con bế nó lên nhà cho nó đi ngủ mẹ nhé!
– Đừng con ạ, cứ để nó dưới bếp, nó kêu cho chuột sợ.
Ừ, sắp Tết rồi, có con mèo cho chuột nó đỡ phá. Thế là đêm hôm ấy, Mèo Con phải ở một mình trong cái bếp lạ.
2. Đêm đầu tiên trong bếp
Cả nhà đã ngủ say. Bếp tối om, có hai chấm sáng xanh lè. Đấy là hai mắt chú Miu. Chú ta ngheo ngheo mãi đã mệt, bây giờ nằm im, nghe ngóng.
Trong bóng tối, bỗng ngân một tiếng bùng boong. Bác Nồi Đồng nằm trên chạn bếp ồm ồm hỏi:
– Ai đấ… ấy?
Mèo Con sợ quá, đứng thót lên xù lông và phì một tiếng. Bác Nồi Đồng to người nhưng nhát. Bác cũng hoảng hồn lên:
– Ái ái, kìa chú làm gì thế? Bùng boong, tôi vừa mới chào chú mà chú đã làm dữ!
Có tiếng soẹt soẹt, đấy là chị Chổi đứng ở góc bếp đang rũ ra cười.
– Soẹt, soẹt, úi giời ơi, tôi cười chết mất! To đầu định bắt nạt trẻ con, ai ngờ hóa ra bị một mẻ mất hồn.
Bác Nồi Đồng hậm hực:
– Thôi khéo chị, cứ cười đi, rồi chốc nữa tôi mách ông Chuột Cống ông ấy nhay cho nát ra mới biết thân.
Chị Chổi nghe nói đến Chuột Cống thì nín thít. Mèo Con hỏi:
– Ngheo. Chuột Cống là đứa nào mà ác thế?
– Thôi, chú đừng hỏi nữa, lúc nữa khắc biết.
Chị Chổi thở dài, không nói gì nữa.
Cả gian bếp im phăng phắc. Mèo Con nằm hồi hộp, không ngủ được.
Gần nửa đêm, bỗng chung quanh bếp rúc rích hết cả. Mèo Con nhỏm dậy, mắt càng xanh lè. Chín mười thằng Chuột Nhắt ở đâu chui qua cái lỗ thủng ở chân vách, chạy túa vào.
– Ối eo ôi, có mèo!
Một con Chuột Nhắt ngã lăn đùng ra, kêu choe chóe.
– Chít, chít, hừ, thằng mèo nhép ấy, mà lại bị buộc dây thế kia thì sợ gì!
Một con chuột già bảo thế. Rồi nó chùi mấy sợi ria, hai mắt như hai hột đỗ đen nhìn Mèo Con chế giễu: “Tí nữa, rồi chú mày sẽ biết tay ông Chuột Cống, hả!”
Vừa lúc ấy, xông lên một mùi hôi nồng nặc. Cổ họng chú Mèo Con cứ sít lại không kêu được nữa.
Từ cái lỗ ở chân vách chui vào một con vật đen sì lù lù bằng cái bắp chuối, mõm nhọn hoắt, đuôi dài, lông ướt ròng ròng nước cống. Nó trợn mắt, nhe ra những chiếc răng nhọn, cười mũi:
– Khịt khịt, đứa nào nhắc đến ta đấy? À hà, lại có chú mèo nhép ở đâu mới về thế này? Có đủ một miếng cho ta không?
Miu con lùi mãi vào sát vách, bốn chân chú run cả lên.
Chuột Cống bò đến gần, nghếch mõm cười ngất:
– Chú mình sắp đái dầm rồi hay sao thế? Thôi, biết điều thì đứng yên đấy, ta tha chết. Hễ ngọ nguậy, ta chỉ đớp một răng là mày ngoẻo không kịp ngáp.
Chuột Cống chùi bộ râu và gọi đám bộ hạ: “Kìa, chúng bay đâu, xem thằng Nồi Đồng hôm nay có gì chén được không?”
Lũ chuột bò lên chạn, leo lên bác Nồi Đồng. Năm sáu thằng xúm lại húc mõm vào, cố mãi mới lật được cái vung nồi ra. “Ha ha! Cơm nguội! Lại cỏ một bát cá kho! Cá rô kho khế, vừa dừ vừa thơm.
Chít chít, anh em ơi, lại đánh chén đi thôi!”
Bác Nồi Đồng run như cầy sấy: “Bùng boong, ái ái! Lạy các cậu, các ông, ăn thì ăn, nhưng đừng đánh đổ tôi xuống đất. Cái chạn cao thế này, tôi ngã xuống, không vỡ cũng bẹp chết mất!”
Cá đám chuột đánh chén no nê. Chuột Cống bụng căng lên, vừa ôm bụng vừa khịt khịt đến bên chị Chổi quát:
– Cái con này, sao thấy mỗ mà dám chống nẹ đứng đấy hả! Mày láo thật!
Chuột Cống cắn luôn chị Chổi, giật ngã xuống, rồi vừa nhay chị vừa kéo đi xềnh xệch. Chị Chổi vừa kêu vừa rủa:
– Tao làm gì mà mày nhay tao hở Chuột Cống kia? Mày ác thế thì có ngày mày phải tội với giời!
– Hì hì, khịt khịt, giời nào tớ chẳng biết, hẵng cho đằng ấy tắm nước cống chơi cái đã.
Chuột Cống tha chị Chổi đến tận cái rãnh bẩn sau bếp, dìm chị xuống đấy. Rồi mặc cho chị kêu, nó lại vào bếp.
9. Chuột Cống và đám đàn em
Cả bọn chuột, thằng nào thằng nấy mép béo nhờn.
Chuột Cống gật gù lim dim mắt kể lại cho đám đàn em:
– Hừ, cái nhà này, ngày xưa không bao giờ tao thèm mò đến. Nhà nó nghèo lắm. Thế mà mấy năm nay, có Nồi Đồng, cơm trắng, cá kho, thóc lúc nào cũng lưng lửng cót. Mà tao xem trong làng hầu hết nhà nào cũng khá lên, nhất là từ ngày họ đi làm chung với nhau. Chẳng bù với cái nhà giàu ở đầu làng, chỗ hai cây thông, trước đây là nhà gạch hai tầng, không biết bao nhiêu thóc lúa. Cái bếp nhà ấy thì… chậc chậc… cứ nghĩ lại cũng đủ rỏ dãi ra. Thế mà rồi chỉ còn có đống gạch vụn.
Lũ chuột con mắt thao láo:
– Thế à! Thế à!
– Chứ gì, lũ nhép chúng mày thì biết gì. Cạnh chỗ ấy bây giờ người làng họ lại xây một cái nhà gì mà chỉ toàn bàn dài, ghế dài, cho trẻ con cả làng cắp sách đến ngồi chứ chẳng có cóc khô gì chén được cả. Nhưng thôi gần sáng rồi, anh em ta nhảy một bài rồi lui quân.
Đám chuột thằng nọ cắn đuôi thằng kia thành một vòng tròn. Chuột Cống đứng giữa vểnh ria lên, khoái chí lắm. Lũ Chuột Nhắt vừa nhảy vừa hát.
Chít chít, chúng ta là họ Chuột!
Đuôi chúng ta dài, răng nhọn hoắt
Cá thịt hay thóc lúa ngô khoai,
Họ Chuột ta đây đều ăn tuốt!
Ha ha! Chít chít! Ăn tuốt! Ăn tuốt! Đám chuột vỗ bụng cười, rồi lại múa đuôi nhảy vòng quanh.
Chúng ta chỉ thích đi ăn đêm
Hễ người ngủ là chuột chui lên
Không phải làm mà tha hồ chén
Cái đời ăn vụng sướng hơn tiên!
Ha ha! Sướng hơn tiên! Hơn tiên! Chít chít! Khoái quá! Đàn chuột hát vang to hơn:
Tường dẫu cao Chuột vẫn chui qua
Cót dẫu dày mà ta vẫn khoét
Loài người làm ra bao thức ăn
Chúng ta cứ phá hết, chén hết!
Ha ha! Phá hết! Chén hết! Chít chít! Đàn chuột vỗ bụng, múa đuôi cười reo to: “Nào, Chuột Cống, ông anh hát đi! Hát đi cho chúng em nghe!”
Chuột Cống phình bụng khệnh khạng vuốt ria, ngoáy đuôi, rồi cất tiếng rè rè:
Ta là Chuột Cống
Mõm nhọn lông xù
Đời ta hôi thối
Nhưng cái bụng ta to!
Hô hô!
Cả đàn Chuột đập đuôi xuống đất. reo to: “Hô hô! Hô hô!” Chuột Cống vỗ bụng hát tiếp:
Tất cả cửa nhà
Đường vào lối ra
Ta đều thuộc hết
Vì ta là Chuột già
Hà hà!
Bịch con bịch mẹ
Nồi nhỏ nồi to,
Vào bụng ta ráo
Thế vẫn còn chưa no!
Hô hô!
Cả đàn chuột cười bò ra. Hay, hay quá! Hô hô! Vẫn còn chua no! Phải rồi, đã no sao được! Chuột còn chén nữa! Hô hô! Chuột Cống cũng cười lăn ngửa ra mặt đất. Nó vỗ bốn chân bình bịch vào cái bụng trắng hếu. Hô hô!
Một lúc, Chuột Cống nhỏm dậy:
– Thôi, anh em, lui quân! Hôm nay ta vét bếp, mai ta sẽ vào khoắng [6] buồng thóc! Ta sẽ còn nhiều bữa chén túy lúy nữa. Sắp Tết rồi, loài người họ còn đem vô khối thức ăn ngon về cho chúng ta. Hôm nào nhà này gói giò, ta sẽ quay lại. À còn cái thằng mèo nhép kia, hẵng tạm để mày đấy, vài bữa nữa, tao sẽ xé xác mày ra nhắm với nước cống chơi!
Đàn chuột lục tục kéo nhau đi hết. Trong bếp lại im phắc. Mèo Con vẫn đứng ở sát vách. Hai mắt nó vẫn sáng xanh lè. Nhưng lúc này nó không run run nữa mà xấu hổ và tức giận. Lũ chuột! Chúng mày cười hô hô rồi sẽ có lúc chúng mày khóc hu hu. Ngheo. Mèo Con kêu lên một tiếng, trời vừa sáng.
Nguyễn Đình Thi